جوتا، برف ۽ جرابين جي خريداري ۾ اربين روپين جي مالي بي ضابطگيون

اسلام آباد:(جمعو 18 جولاءِ 2025ع)بوٽن، گرم پتلونن کان وٺي، غير دعويدار ٻيڙين لاءِ اڳواٽ ادائيگين ۽ برف جي اضافي خريداري تائين، گهرو وزارت جي ماتحت سول قانون لاڳو ڪندڙ ادارن مالي سال 2023-24 دوران بنيادي خريداري قانونن جي خلاف ورزي ڪندي اربين رپيا خرچ ڪيا. آڊٽ رپورٽ ۾ غير شفاف خرچن جو هڪ نمونو ظاهر ڪيو ويو آهي، مخصوص ڪمپنين جي حق ۾ ۽ مالي اصولن کي نظرانداز ڪيو ويو آهي. رپورٽ ۾ پاڪستان رينجرز، فرنٽيئر ڪور ۽ پاڪستان ڪوسٽ گارڊز سميت ڪيترن ئي شعبن جا آڊٽ شامل آهن. رپورٽ ظاهر ڪري ٿي ته عوامي ٽيڪس جي پئسن جو وڏو ضايع ٿيو آهي، جنهن ۾ غير شفاف ٽينڊر، سامان حاصل ڪرڻ کان سواءِ اڳواٽ ادائيگيون، معاهدن جي بار بار واڌ ۽ غير ضروري خريداريون شامل آهن. هڪ نمايان مثال پنجاب رينجرز آهي، جنهن اوني جرابن ۽ اڌ بازو وارن جيڪٽن جي خريداري لاءِ 43 ملين رپين جا ٺيڪا انهن ڪمپنين کي ڏنا جيڪي ٽيڪنيڪل معيارن تي پورا نه لهنديون هيون. ان جي باوجود، ٽيڪنيڪل ڪميٽي، بولين کي رد ڪرڻ بدران، انهن ڪمپنين کي مناسب قرار ڏنو. آڊٽ رپورٽ موجب، هي هڪ "غير ضروري رعايت" آهي ۽ سفارش ڪئي وئي آهي ته انڪوائري ڪئي وڃي ۽ ذميوارن جي سڃاڻپ ڪئي وڃي، جنهن ۾ گهرو وزارت جو هڪ آفيسر به شامل آهي. ساڳئي طرح، خريداري جي ضابطن جي واضح خلاف ورزي ڪندي، هڪ ڪمپني کي جوتن (جاگرز) لاءِ 45 ملين رپين جو ٻيو ٺيڪو ڏنو ويو. آڊٽ هن معاملي ۾ حقيقت ڳولڻ جي جاچ جي سفارش ڪئي. هڪ ٻيو وڏو ڪيس پاڪستان ڪوسٽ گارڊ جو آهي، جنهن هڪ خانگي ڪمپني کي ٻيڙين لاءِ 560 ملين رپيا اڳواٽ ادا ڪيا، پر ڪمپني 23 جولاءِ 2024 تي ختم ٿيندڙ 4 مهينن جي مقرر ڪيل مدت اندر سامان نه پهچايو. هي پيشگي ادائيگي غير مجاز هئي ۽ ٽينڊر جي شرطن جي خلاف ورزي هئي. جڏهن آڊٽ جنوري 2025 ۾ ڪيو ويو، ته ان وقت تائين اهي ٻيڙيون فراهم نه ڪيون ويون هيون. آڊٽ ۾ نقصان جي وصولي جي هدايت ڪئي وئي. اهي بي ضابطگيون بنيادي کاڌي پيتي جي شين ۾ به ٿيون. فرنٽيئر ڪور خيبر پختونخوا (نارتھ) گوشت، کير، پولٽري ۽ کاڌي جي تيل تي 7.8 ارب رپيا خرچ ڪيا، پر نوان معاهدا ڪرڻ بدران، گذريل سال جا معاهدا وڌايا ويا ۽ قيمتون وڌايون ويون. آڊٽ رپورٽ موجب، هي عمل شفافيت جي خلاف آهي ۽ خريداري جي طريقيڪار جي خلاف ورزي آهي. ساڳئي طرح، ڀاڄين، ميون، ڪاٺ، جانورن جي چاري ۽ ٻين شين جا معاهدا پڻ غير قانوني طور تي وڌايا ويا، جن جي ماليت 2.3 ارب رپيا هئي. فرنٽيئر ڪور سائوٿ ڊيرا اسماعيل خان جوتن، واسڪٽن، جرابن ۽ گرم پتلون لاءِ 297 ملين رپيا اڳواٽ ادا ڪيا، پر اهي سامان وقت تي فراهم نه ڪيا ويا. آڊٽ ۾ چيو ويو ته اهي ادائيگيون بجيٽ جي کوٽ کان بچڻ لاءِ ڪيون ويون هيون. ان کان علاوه، 20,847 جوتن جي خريداري تي 61 ملين رپيا خرچ ڪيا ويا. هي ٺيڪو هڪ اهڙي ڪمپني کي به ڏنو ويو جيڪو معيار تي پورو نه لهي. هي بي ضابطگي گذريل سال به رپورٽ ڪئي وئي هئي، جنهن ۾ 46 ملين رپين جو ذڪر ڪيو ويو هو. آڊٽ رپورٽ موجب، ساڳئي بي ضابطگي جو ٻيهر ٿيڻ هڪ سنگين پريشاني جو معاملو آهي. هڪ ٻيو انڪشاف اهو ٿيو ته برف جي خريداري تي 43 ملين رپيا خرچ ڪيا ويا، جيڪو هڪ حد کان وڌيڪ خرچ آهي ۽ ان جو ڪو به جواز پيش نه ڪيو ويو. ساڳئي طرح، سنڌ رينجرز يونيفارم لاءِ 73 ملين رپين جا ٺيڪا ڏنا، پر ڪپڙن جي معيار کي جانچڻ لاءِ ڪو به ليبارٽري ٽيسٽ نه ڪرايو ويو، جيڪو معيار ۽ شفافيت ٻنهي تي سوال اٿاري ٿو. چلٽن رائفلز ايف سي نارٿ ۾ هڪ ڪيس سامهون آيو آهي، جنهن ۾ هڪ خانگي بينڪ کي پگهارن ۽ الائونسز ۾ 1.8 ارب رپيا ادا ڪرڻ لاءِ ڀرتي ڪيو ويو هو، پر ڪنهن به مقابلي واري عمل تي عمل نه ڪيو ويو. جيتوڻيڪ جرابن، برف ۽ ويسٽ جهڙين شين تي خرچ ڪيل رقم الڳ الڳ ڏسڻ ۾ ننڍي لڳي ٿي، مجموعي طور تي اهي بي ضابطگيون اربين رپين جي ضايع ٿيڻ ۽ قانون لاڳو ڪندڙ ادارن ۾ شفافيت ۽ جوابدهي جي کوٽ کي ظاهر ڪن ٿيون. آڊٽ رپورٽ ۾ ذميوارن خلاف ڪيترن ئي پڇا ڳاڇا ۽ ڪارروائي جي سفارش ڪئي وئي آهي، پر اصل سوال اهو آهي ته ڇا ذميوارن کي سزا ڏني ويندي؟ يا هڪ ٻيو سال به اهڙي طرح گذري ويندو ۽ معاملو خاموش اسڪينڊل بڻجي ويندو؟ دي نيوز اداري جي انتظامي ڪنٽرول هيٺ ايجنسين جي خرچن تي پنهنجو موقف ڄاڻڻ لاءِ گهرو وزارت ۾ اعليٰ سطح سان رابطو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. سينئر آفيسر وزارت جي ميڊيا ڊپارٽمينٽ سان لاڳاپيل ملازم کي آڊٽ جي نتيجن تي وزارت جو موقف دي نيوز سان شيئر ڪرڻ تي مجبور ڪيو، پر هن ٽن ڏينهن تائين جواب نه ڏنو. اربع تي، نمائندي ميڊيا ملازم کي ٻڌايو ته جيڪڏهن هن خميس تائين جواب نه موڪليو ته خبر شايع ڪئي ويندي. تاهم، جيڪڏهن وزارت اڃا تائين موقف ڏيڻ چاهي ٿي، ته ان جو استقبال ڪيو ويندو ڇاڪاڻ ته اڄ شايع ٿيل خبر حڪومت جي پنهنجي آڊٽ رپورٽ تي ٻڌل آهي.