مائڪروسوفٽ 25 سالن کان پوءِ پاڪستان ۾ پنهنجا آفيس بند ڪري ڇڏيا، ملڪ کي ڇا مليو؟

اسلام آباد:(خميس 10 جولاءِ 2025ع)پاڪستان ۾ مائڪروسوفٽ جي مقامي آفيسن جي بندش سوشل ميڊيا ۽ ٽيڪ حلقن ۾ هڪ هلچل مچائي ڇڏي آهي، پر سوال اهو آهي ته آمريڪي ٽيڪنالاجي جي وڏي ڪمپني مائڪروسوفٽ اصل ۾ پاڪستان کي ڇا ڏئي رهي هئي؟ ۽ اهو اصل ۾ ڪيترو نقصان پهچائي رهيو آهي؟ پاڪستان مائڪروسوفٽ کان ڪيترو ٽيڪس وصول ڪيو؟ مائڪروسوفٽ گذريل 25 سالن کان پاڪستان ۾ ڪاروبار ڪري رهيو هو، تنهنڪري ڪمپني پاڪستان کي ڪيترو ٽيڪس ادا ڪيو؟ جڏهن اسان هن سوال تي ڪجهه ٽيڪس ماهرن سان ڳالهايو، ته انهن سڀني جو ساڳيو رايو هو: "مائڪروسوفٽ جي پاڪستان ۾ موجودگي نمائش لاءِ هئي، گهڻو ڪري آمدني علائقائي يا عالمي آفيسن مان منظم ڪئي ويندي هئي، ۽ ٽيڪس سڌو سنئون نه ايندو هو." پاڪستان ۾ پرڏيهي سافٽ ويئر ڪمپنين تي هاڻي 5 سيڪڙو ڊجيٽل ليوي لاڳو ڪئي وئي آهي، پر اهو تازن سالن ۾ لاڳو ڪيو ويو هو. ان کان اڳ ڏهاڪن تائين، ٽيڪس ماهرن جي مطابق، مائڪروسوفٽ جهڙيون ڪمپنيون سڌو سنئون آمدني ٽيڪس يا ڪارپوريٽ ٽيڪس ادا نه ڪنديون هيون. ڪو به شفاف عوامي رڪارڊ ناهي ته ڪمپني 25 سالن ۾ پاڪستان کي ڪيترو ٽيڪس ادا ڪيو. جيو نيوز سان ڳالهائيندي، پاڪستان ۾ مالي ٽيڪس ماهر اشفاق تولا چيو ته ڪيتريون ئي پرڏيهي ڪمپنيون صرف پنهنجي وڏي نالي جي بنياد تي پاڪستان ۾ ٽيڪس ۾ ڇوٽ حاصل ڪرڻ چاهين ٿيون، پر ڪاروبار ڪرڻ کان قاصر آهن. مائڪروسوفٽ دنيا ۾ پنهنجو ڪاروبار بند ڪري رهيو آهي؟ مائڪروسوفٽ جي بندش صرف پاڪستان تائين محدود ناهي. مائڪروسوفٽ چين ۽ روس ۾ به آفيسون بند ڪيون، جڏهن ته ڪجهه مرڪز برطانيه ۽ آسٽريليا ۾ بند ڪيا ويا. انسٽيٽيوٽ آف بزنس ايڊمنسٽريشن (IBA) ۾ آرٽيفيشل انٽيليجنس ليب جي سربراهه وجيه زيدي، جيو نيوز سان ڳالهائيندي چيو ته مائڪروسوفٽ جي گلوبلائيزيشن پاليسي جو حصو اهو آهي ته ننڍن ملڪن ۾، جتي ڪاروبار گهٽ آهي، اهو ٻئي وڏي ملڪ ۾ هڪ مرڪزي آفيس قائم ڪري ٿو ۽ اتان کان ڪم ڪري ٿو. ڪيترن ئي ملڪن ۾ مائڪروسوفٽ جا آپريشن بند آهن..! ان جي پارٽنر ڪمپني وائڪرافٽ چين ۾ پنهنجون آپريشن بند ڪري ڇڏيون آهن، ۽ ڪمپني تقريبن 2,000 ملازمن کي فارغ ڪري ڇڏيو آهي. چين جي شنگھائي ۾ IoT ۽ ​​آرٽيفيشل انٽيليجنس (AI) ليب پڻ بند ڪئي وئي هئي. روس جي 13 وڏن شهرن (جهڙوڪ ماسڪو، قازان، سينٽ پيٽرسبرگ) ۾ آفيسون بند ڪيون ويون. ان لنڊن (فيبروري 2025) ۽ سڊني (مئي 2025) ۾ پنهنجا تجرباتي مرڪز بند ڪري ڇڏيا. اهو ياد رکڻ گهرجي ته انٽرنيٽ آف ٿنگس (IoT) عام شين کي ظاهر ڪري ٿو جيڪي انٽرنيٽ سان ڳنڍڻ سان خودڪار طريقي سان ڪم ڪن ٿيون. جهڙوڪ موبائل فون مان پنکڙي کي آن ڪرڻ، ريفريجريٽر جو پاڻ کي پيغام موڪلڻ ته کير ختم ٿي ويو آهي، يا ڪار جو اڳيان روڊ تي رش ڏسڻ کان پوءِ پنهنجو رستو تبديل ڪرڻ، ان سڀني کي (IoT) چئبو آهي. آمريڪي ٽيڪنالاجي بمقابله چيني ٽيڪنالاجي..! دانش قاضي، هڪ برطانوي ايوارڊ يافته فن ٽيڪ ماهر جنهن دبئي ۾ ڊجيٽل پراڊڪٽس متعارف ڪرايا، اهو مڃي ٿو ته دنيا ۾ ٽيڪنالاجي جو منظرنامو تيزي سان تبديل ٿي رهيو آهي. هاڻي، ڪيترائي ملڪ، خاص طور تي پاڪستان، آهستي آهستي يورپي ۽ آمريڪي ٽيڪنالاجي تي پنهنجو انحصار گهٽائي رهيا آهن. دانش قاضي جي مطابق، "گهٽ قيمت وارو اڳواڻ" هڪ ڪيس بڻجي چڪو آهي. هن چيو ته ڪيتريون ئي چيني ٽيڪ ڪمپنيون سستي اگهن تي "قيمتي ٽيڪنالاجي پراڊڪٽس" فراهم ڪري رهيون آهن ۽ ڊالرن کان سواءِ مقامي ڪرنسي ۾ "خريد ۽ وڪرو" ڪري رهيون آهن، جنهن جو پاڪستان کي تمام گهڻو فائدو ٿي رهيو آهي. ڇا ٽيڪنالاجي وچ اوڀر جي انتشار ۾ استعمال ٿي هئي؟ ڪيترائي سياسي ۽ سيڪيورٽي ماهر وچ اوڀر ۾، خاص طور تي لبنان ۾، فلسطين ۾ مائڪروسافٽ جي غير تعميري ڪردار تي پڻ سوال اٿاري رهيا آهن. بهرحال، مائڪروسافٽ ان کي سختي سان رد ڪري رهيو آهي. پاڪستان جو بدلجندڙ ٽيڪنالاجي رجحان؟ تازن سالن ۾ ملڪ جي سائبر سيڪيورٽي ۽ دفاعي شعبي ۾ هڪ واضح تبديلي ڏٺي وئي آهي. ڪيتريون ئي حساس تنظيمون مغربي سافٽ ويئر کان پاسو ڪري رهيون آهن - بشمول مائڪروسافٽ - ڇاڪاڻ ته انهن جي سسٽم ۾ دخول ۽ ليڪيج جو خطرو وڌي رهيو آهي. هڪ اڳوڻي دفاعي سيڪيورٽي آفيسر جي مطابق: "هاڻي خودمختيار نظامن ڏانهن رجحان آهي ۽ ڪيترن ئي ملڪن ۾، آمريڪي سافٽ ويئر تي مڪمل انحصار کي خطرناڪ سمجهيو ويندو آهي." ٽيڪس ماهر اشفاق تولا جي مطابق، هڪ طرف اهڙيون ڪمپنيون مقابلي کان پاسو ڪندي اڳتي وڌڻ چاهين ٿيون، ٻئي طرف، قزاقي پڻ انهن جي ڪاروبار کي متاثر ڪري ٿي ۽ سڀ کان وڌيڪ، سرڪاري ٽيڪ منصوبن ۾ اهڙين تنظيمن جي موجودگي تمام محدود رهي آهي. ڪيترائي سياسي ۽ سيڪيورٽي ماهر وچ اوڀر، خاص طور تي لبنان، فلسطين ۾ مائڪروسافٽ جي غير تعميري ڪردار بابت سنجيده سوال پڻ اٿاري رهيا آهن. مائڪروسافٽ جون پاڪستاني تربيتي سرگرميون - هڪ نئون چئلينج؟ مائڪروسافٽ پاڪستاني شاگردن لاءِ سرٽيفڪيٽ منظم ڪري رهيو آهي ۽ شاگردن کي دنيا سان متعارف ڪرائي رهيو آهي. انسٽيٽيوٽ آف بزنس ايڊمنسٽريشن (IBA) ۾ AI ليب جي سربراهه وجيه زيدي جي مطابق، "مائڪروسافٽ پاڪستاني اداري HEC سان تعاون ڪري ٿو ته جيئن يونيورسٽي جي شاگردن کي اسڪالرشپ ۽ تربيتي سرٽيفڪيٽ فراهم ڪري سگهجي،" هن وڌيڪ چيو ته "مائڪروسافٽ هر سال اميجن ڪپ جو انعقاد ڪري ٿو، جيڪو قابليت جي ڳولا ۽ ترقي ڪري ٿو ۽ پاڪستاني يونيورسٽين سان مسلسل رابطي ۾ آهي." هن اميد ظاهر ڪئي ته هي رجحان مستقبل ۾ به جاري رهندو ۽ اميد ڪئي ته مائڪروسافٽ فوڪل آفيس جي تحت هم آهنگي برقرار رکي ويندي. بل گيٽس ۽ مائڪروسافٽ جي وچ ۾ ڪهڙو تعلق آهي؟ پاڪستان ۾ اهو تاثر پڻ ڏنو پيو وڃي ته مائڪروسافٽ ۾ سڀ فيصلا اڃا تائين بل گيٽس جي هٿن ۾ آهن، جيتوڻيڪ بل گيٽس جو فعال ڪردار 2015 کان ختم ٿي چڪو آهي. هو هاڻي صرف هڪ صلاحڪار عهدو رکي ٿو ۽ ڪمپني جي روزمره جي فيصلن کان الڳ آهي. ٽيڪ حلقن جو خيال آهي ته اڳوڻي صدر عارف علوي جهڙين سياسي شخصيتن پاران بل گيٽس جي مائڪروسافٽ آفيسن بابت ڪيل دعوائون صرف قياس آرائيون آهن. ڇا پاڪستان کي مائڪروسافٽ جي روانگي تي غمگين ٿيڻ گهرجي؟ پاڪستان ۾ ڪيترائي ٽيڪ ماهر، جن ۾ سفير حسين به شامل آهي، جيڪو پاڪستان ۾ فعال آئي ٽي سافٽ ويئر ڊولپمينٽ ۾ شامل آهي، چون ٿا ته مائڪروسافٽ جي روانگي يقيني طور تي هڪ "جاڳڻ جي ڪال" آهي، پر ملڪ جو آئي ٽي انفراسٽرڪچر تيار آهي، هاڻي پاليسي سازن کي وڌيڪ آئي ٽي دوست پاليسيون ٺاهڻ گهرجن. جڏهن ته، ڪجهه آئي ٽي ماهر اصل ۾ پاڪستان ۾ مائڪروسوفٽ جي آفيسن جي بندش کي خطي لاءِ هڪ غير معمولي ترقي نه ٿا سڏين، پر انهن جي مطابق، اهو ملڪ لاءِ پنهنجي آزاد، محفوظ ۽ خودمختار ڀائيوارن ۽ مقامي ٽيڪنالاجي ۾ اعتماد پيدا ڪرڻ جو هڪ موقعو آهي.