تبت ۾ چين جي ميگا ڊيم منصوبي هندستان ۾ شور مچائي ڇڏيو آهي

بيجنگ:(آچر 20 جولاءِ 2025ع)چين تبت ۾ هڪ ميگا ڊيم منصوبو شروع ڪيو آهي، جنهن هندستان ۾ هلچل مچائي ڇڏي آهي، جنهن پاڪستان جو پاڻي بند ڪرڻ جو خطرو پيدا ڪيو آهي. سادي لفظن ۾، هن صورتحال کي چئي سگهجي ٿو ته چين هندستان تي پاڻي جو ايٽم بم ڪيرائڻ جي تياري ڪري رهيو آهي، جنهن پاڪستان خلاف سنڌو پاڻي معاهدي کي معطل ڪرڻ جي ڌمڪي ڏني آهي. چيني وزيراعظم لي ڪيچيانگ يارلونگ سانپو ڊيم جو سنگ بنياد رکيو آهي. هن منصوبي تي 168 ارب ڊالر خرچ ٿيندا. هن ڊيم ۾ هر سال 300 ارب ڪلوواٽ ڪلاڪ بجلي پيدا ڪرڻ جي صلاحيت هوندي. چين 2020 ۾ 5 سالن جي منصوبي تحت هن ڊيم جي تعمير جو اعلان ڪيو هو، پر ان جي منظوري ڊسمبر 2024 ۾ ڏني وئي هئي. هن منصوبي جي اهميت جو اندازو ان حقيقت مان لڳائي سگهجي ٿو ته ان مان پيدا ٿيندڙ بجلي چين جي ٿري گورجز ڊيم کان 3 ڀيرا وڌيڪ هوندي. هي دنيا جو سڀ کان وڏو هائيڊرو اليڪٽرڪ سهولت هوندو جيڪو يارلونگ سانپور نديءَ تي تعمير ڪيو ويندو ۽ چين کي نه رڳو صارفين جي عام ضرورتن لاءِ پر مصنوعي ذهانت ۽ ڪرپٽو مائننگ لاءِ به وسيع ۽ سستي بجلي استعمال ڪرڻ جي قابل بڻائيندو. هن منصوبي جي جاگرافيائي ۽ اسٽريٽجڪ اهميت اها به آهي ته هيٺئين طرف، تبت جو پاڻي برهم پترا نديءَ ۾ تبديل ٿئي ٿو ۽ ٻن هندستاني رياستن اروناچل پرديش ۽ آسام ڏانهن وهندو آهي ۽ آخرڪار بنگلاديش ۾ داخل ٿئي ٿو، جنهن ڪري هن منصوبي ٻنهي ملڪن ۾ ممڪن پاڻي جي کوٽ ۽ ماحولياتي اثرن جي خدشن سبب هڪ هلچل مچائي ڇڏي آهي. هاڻي، هن نئين ڊيم جي تعمير سان، نه رڳو ٻنهي هندستاني رياستن ۾ پر بنگلاديش جي لاڳاپيل علائقن ۾ آبادي کي پاڻي جي سخت کوٽ کي منهن ڏيڻو پوندو ۽ اهي ممڪن طور تي لڏپلاڻ ڪرڻ تي مجبور ٿي ويندا. ساڳئي وقت، جيئن ته پاڻي جو وهڪرو چين جي هٿن ۾ آهي، چين هندستان جي ڪنهن به جارحيت جي صورت ۾ هن ڊيم جي پاڻي کي هڪ تمام مؤثر هٿيار طور استعمال ڪرڻ جي قابل هوندو. هن پاڻي جي طاقت جو اندازو ان حقيقت مان لڳائي سگهجي ٿو ته پاڻي تبت جي بلند ترين نقطي کان ٻه هزار ميٽر اوچائي ۽ پنجاهه ڪلوميٽر ويڪر جي ايراضيءَ تي ڪري ٿو، يعني جيڪڏهن هي پاڻي هيٺئين آبادي تي ڪري ٿو ته ان کي پاڻي جو ايٽم بم پڻ چئي سگهجي ٿو. هندستان جي رويي کي ڏسندي، چين جڏهن چاهي ٻوڏ جا وهڪرا ڇڏي سگهي ٿو يا پاڻي جي کوٽ پيدا ڪري سگهي ٿو ۽ فصلن کي تباهه ڪري سگهي ٿو. هن طريقي سان، هندستان جي آبادي جو مستقبل ان جي حڪومتن جي ڪمن سان ڳنڍيل هوندو. بهرحال، چين اهو واضح ڪيو آهي ته ان جو اهڙو ڪو به ارادو ناهي ۽ هن منصوبي جي فائدن ۽ نقصانن جو سائنسي طور تي چڱي طرح جائزو ورتو ويو آهي. ان مان پيدا ٿيندڙ بجلي تبت ۽ چين جي ٻين صوبن ۾ مقامي طور تي استعمال ڪئي ويندي. چيني حڪومت هن ڊيم تي هائيڊرو پروجيڪٽ ٺاهڻ لاءِ ياجيانگ ڪمپني قائم ڪئي آهي، اهو به دعويٰ ڪيو ويو آهي ته تبت کان هانگ ڪانگ تائين پاور ٽرانسميشن لائين پڻ قائم ڪئي ويندي. هندستان کي دنيا جي هن عظيم منصوبي تي اعتراض ناهي. اروناچل پرديش جي حيثيت تي سواليا نشان آهن. هندستان ان تي پنهنجو حق دعويٰ ڪري ٿو ۽ برهم پترا نديءَ تي تيزيءَ سان هڪ هائيڊرو پاور ڊيم تعمير ڪري پاڻي جي وسيلن تي پنهنجو حق حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهي. جڏهن ته، چين جي مطابق، اروناچل پرديش ڏکڻ تبت جو هڪ لازمي حصو آهي ۽ اهو هتي تعميراتي منصوبن تي اعتراض اٿاريندو رهيو آهي. تنهن ڪري، هن منصوبي کي جلد کان جلد مڪمل ڪرڻ جي هدايت پڻ ڪئي وئي آهي.